Địa điểm Trụ sở
Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (từ tháng 6/1973 đến
tháng 5/1975) nằm ở thôn Tân Hòa thuộc địa phận thị trấn Cam Lộ, huyện Cam Lộ;
cách quốc lộ 9 hơn 200m về phía Bắc, cách thị xã Đông Hà 12km về phía Tây. Di
tích đã được Bộ VHTT xếp hạng quốc gia theo Quyết định số 154/QĐ-VH ngày 25
tháng 01 năm 1991.
Hình 1: Nhà làm việc của Chính phủ CMLTCHMN Việt Nam (Ảnh: Nguyễn Duy Hùng)
Chính phủ Cách
mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam là cơ quan quyền lực tập trung cao
nhất đại diện cho cách mạng miền Nam, là khối đại đoàn kết toàn dân, đại diện
cho nguyện vọng, ý chí của toàn thể nhân dân miền Nam. Chính phủ CMLTCHMN Việt
Nam ra đời từ Hội nghị hiệp thương giữa Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam
Việt Nam và Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt nam vào
ngày 23/5/1969 và được Đại hội đại biểu quốc dân miền Nam (từ 6 - 8/6/1969) lập
ra.
Hình 2: Đại hội thành lập Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ngày 6-6-1969 tại Tây Ninh.
Chính phủ
CMLTCHMN Việt Nam được thành lập là kết quả tất yếu của một quá trình đấu tranh
lâu dài, gian khổ và cực kỳ anh dũng của quân và dân miền Nam. Nó đánh dấu một
bước thắng lợi mang ý nghĩa lịch sử trọng đại trong công cuộc kháng chiến chống
Mỹ cứu nước của nhân dân ta. Từ khi ra đời, Chính phủ CMLTCHMNVN đã lãnh đạo
nhân dân miền Nam đấu tranh giành nhiều thắng lợi to lớn trên mặt trận quân sự,
chính trị và ngoại giao; buộc đế quốc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán và phải
chấp nhận ký hiệp định Paris, rút hết quân đội Mỹ ra khỏi miền Nam, trả lại hòa
bình cho nhân dân miền Nam. Từ ngày 6/6/1969 dến ngày 6/6/1973, trụ sở Chính
phủ CMLTCHMN Việt Nam đóng tại một vùng căn cứ thuộc tỉnh Tây Ninh
Hình 3: Đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (từ tháng 6/1969 là đoàn đại biểu Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam) tham dự phiên khai mạc Hội nghị bốn bên về Hòa bình ở Việt Nam tại Pari ngày 25/1/1969. Ảnh: TTXVN
Giữa năm 1972,
một phần lớn đất đai của tỉnh Quảng Trị đã được giải phóng, tình hình cách mạng
miền Nam cũng đang phát triển nhanh chóng và hết sức thuận lợi thì việc xây
dựng một khu trụ sở làm việc của Chính phủ CMLTCHMN Việt Nam ở một vùng giải
phóng nhằm tạo ra bộ mặt mới về một trung tâm đầu não của cách mạng miền Nam để
có thể thực hiện thuận lợi các hoạt động ngoại giao và tiếp tục lãnh đạo cách
mạng miền Nam tiến tới thắng lợi hoàn toàn đã được đặt ra cấp thiết. Chính vì
thế, ngay sau khi Hiệp định Paris được ký kết, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt
Nam và Chủ tịch Ủy ban cố vấn Chính phủ cùng Chủ tịch Chính phủ CMLTCHMN Việt
Nam quyết định chọn địa điểm Cam Lộ thuộc tỉnh Quảng Trị để xây dựng một trụ sở
làm việc của Chính phủ CMLTCHMN Việt Nam.
Bộ máy của
Chính phủ bao gồm Chính phủ và Hội đồng cố vấn Chính phủ.
Chính phủ gồm:
Chủ tịch: Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát. Phó Chủ tịch kiêm Bộ trưởng Bộ Nội vụ:
Bác sĩ Phùng Văn Cung. Phó Chủ tịch kiêm Bộ trưởng Bộ Giáo dục và thanh niên:
Giáo sư Nguyễn Văn Kiết. Phó Chủ tịch: Nguyễn Đóa. Bộ trưởng phủ Chủ tịch: Trần
Bửu Kiếm. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng: Trần Nam Trung. Bộ trưởng Bộ Ngoại giao:
Nguyễn Thị Bình. Bộ trưởng Bộ kinh tế tài chính: Cao Văn Bồn. Bộ trưởng Bộ Văn
hóa: Lưu Hữu Phước. Bộ trưởng bộ y tế, xã hội và thương binh: Dương Quỳnh Hoa.
Hình 4: KTS Huỳnh Tấn Phát (đứng giữa) được bầu làm Chủ tịch Chính phủ lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (Ảnh tư liệu BTLSQG)
Hội đồng cố vần
Chính phủ gồm: Chủ tịch: Luật sư Nguyễn Hữu Thọ. Phó Chủ tịch: Luật sư Trịnh
Đình Thảo. Các ủy viên Hội đồng cố vấn: Huỳnh Cương, Hòa thượng Thích Đôn Hậu,
Huỳnh Văn Trí, nguyễn Công Phương, Lâm Văn Tết, Võ Oanh, Giáo sư Lê Văn Giáp,
Nguyễn Đình Chi.
Hình 6: Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ (giữa) và đoàn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Cấp cao Phong trào không liên kết ở Algérie tháng 9/1973. Ảnh T.L
Tại đây ngày
6/6/1973, Chính phủ Cách mạng lâm thời đã làm lễ ra mắt nhân dân trong buổi lễ
mít tinh long trọng, trước sự chứng kiến của đông đảo phóng viên báo chí trong
và ngoài nước. Đại biểu của 19 nước anh em bầu bạn khắp năm châu đã tới dự, đại
sứ của các nước đã làm lễ trình quốc thư. Các đồng chí lãnh đạo cấp cao của các
nước anh em đã đến thăm và cổ vũ nhiệt tình cuộc đấu tranh, hy sinh gian khổ
của nhân dân miền Nam như đồng chí Phiđen Castro - Chủ tịch Đảng Cộng sản Cu
Ba, đồng chí Jorger Marsel - Bí thư Đảng Cộng sản Pháp. Đồng thời Chính phủ
CMLTCHMN Việt Nam cũng đã cử nhiều đoàn đại biểu đi thăm viếng, đặt quan hệ
ngoại giao với một số nước trên thế giới để tranh thủ sự đồng tình ủng hộ về
mọi mặt cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở miền Nam.
Hình 7: Một số hình ảnh Các Đại sứ đến Trình Quốc thư đặt quan hệ ngoại giao với Chính phủ CMLTCHMNVN tại Cam Lộ, Quảng Trị (Ảnh: Nguyễn Duy Hùng)
Chấp hành các
điều khoản trong Hiệp định Paris, Chính phủ CMLTCHMN Việt Nam không chỉ đấu
tranh trực tiếp với Mỹ - ngụy trong các hội nghị mà từ ngày 12/2 đến ngày
27/3/1973, đã tiến hành trao trả cho chính quyền Sài gòn 10 đợt với 5.298 nhân
viên; 4 đợt cho chính phủ Mỹ 127 nhân viên quân sự và dân sự đã bị bắt ở miền
Nam; cũng như tiếp nhận nhiều chiến sĩ của ta được trao trả ra vùng giải phóng
tại các địa điểm trên sông Thạch Hãn.
Khu trụ sở
Chính phủ CMLTCHMN Việt Nam được xây dựng tại Cam Lộ trở thành biểu tượng cho
tình cảm, khát vọng và quyết tâm giành độc lập, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ
của toàn thể nhân dân miền Nam. Từ khi ra đời, nó đã tập hợp được các lực lượng
dân chủ xung quanh Chính phủ để tiến hành cuộc cách mạng đòi dân chủ và độc lập
ở miền Nam. Lần đầu tiên trong vùng giải phóng, Chính phủ Cách mạng lâm thời đã
có trụ sở chính thức để làm việc, đặt quan hệ ngoại giao với tất cả các nước
trên thế giới, đại diện cho nhân dân miền Nam nói lên tiếng nói của mình. Chính
phủ CMLTCHMN Việt Nam với những chiến lược, sách lược nhạy bén, sáng suốt đã lãnh
đạo nhân dân miền Nam đấu tranh đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác; đưa
cuộc kháng chiến thần thánh chống đế quốc Mỹ của nhân dân miền Nam đến thắng
lợi hoàn toàn.
Hình 8: Bia di tích trong khuôn viên trụ sở
