Khu di tích này nằm cạnh trục đường 71 về phía Bắc trên địa phận xóm Ðông Ðịnh, làng Cam Lộ, thị trấn Cam Lộ; cách quốc lộ 9 hơn 1km về phía đông bắc; cách trung tâm huyện lỵ Cam Lộ khoảng 2 km về phía đông nam.

Hình 1: Đình Làng Cam Lộ

Ðình làng và chợ Phiên là sản phẩm song sinh của hình thái sinh hoạt văn hóa và kinh tế của cư dân làng Cam Lộ từ khi vùng đất này được hình thành và kiến tạo. Nguyên ủy của ngôi đình làng có quy mô kiến trúc nhỏ bé, nằm trong khu vực có các miếu thờ thần Cao sơn, Cao các. Khoảng giữa thế kỷ XVI đình làng Cam Lộ được chuyển về khu vực hiện nay. Năm Gia Long 12 (1814), ngôi đình được dựng lại quy mô với kiểu dáng kiến trúc của một ngôi nhà rường 5 gian, 2 chái khang trang và có tiếng là ngôi đình lớn trong vùng.

Kiến trúc đình Cam Lộ hiện còn gồm 2 ngôi nhà ghép song ngang chia làm 2 phần: tiền đường và hậu liêu. Tiền đường là một ngôi nhà làm kiểu mái bằng có sự kết hợp với một số chi tiết khác của một kiến trúc truyền thống kiểu vài chồng. Hai phần chái thay bằng 2 mái đua đổ bằng. Hậu liêu xây bít cả 3 phía. Hai đầu hồi xây tường phẳng, không có chái, kết cấu kiểu vài chồng của một ngôi nhà rường nhưng chỉ phân bố 2 hàng cột. Kiến trúc nhìn chung không có giá trị gì lớn về nghệ thuật.

Chợ Phiên nằm trước mặt ngôi đình, trên một khuôn viên non chừng 1ha. Ðây là một khu chợ nổi tiếng của vùng trị thiên có từ thế kỷ XV - XVI. Nguyên xưa, chợ được nhóm họp ở cạnh bờ sông thuộc xóm Ðông Ðịnh. Do bị hỏa hoạn và ngập lụt cho nên chợ được chuyển về trước mặt đình và tồn tại từ đó cho đến ngày nay.

Chợ Phiên Cam Lộ hình thành do nhu cầu trao đổi hàng hóa giữa miền xuôi với miền ngược, giữa đồng bào kinh với các nhóm dân tộc thiểu số miền Tây Quảng Trị và các bộ lạc của nước bạn Lào. Nằm bên bờ sông Hiếu, lại ở trên khu vực thuộc địa hình trung du, tiếp giáp giữa vùng đồng bằng và miền núi nên chợ Phiên trở thành điểm trung chuyển hàng hóa, thị trường giao lưu, trao đổi chính giữa miền xuôi với miền ngược thông qua cả tuyến đường bộ lẫn đường thủy từ khá sớm trong lịch sử. Không chỉ thị trường nội địa mà cả thị trường bên ngoài cũng thông qua tuyến lưu thông Cửa Việt - Cam Lộ - Ai Lao để duy trì và phát triển luồng buôn bán, trao đổi. Ðặc biệt, dưới thời chúa Nguyễn, nhờ các chính sách khuyến khích phát triển nền kinh tế hợp lý, thị trường Quảng Trị nói riêng và Ðàng trong nói chung ngày càng thu hút được nhiều nguồn hàng từ khắp các nơi trong đó có chợ Phiên Cam Lộ. Thuyền buôn Nhật, Trung Quốc, Bồ Ðào Nha, Tây Ban Nha...vào Cửa Việt ngược theo sông Hiếu lên; lái buôn và thương nhân các nơi như: Lạc Hoàn, Vạn Tượng (Ai Lao) qua cửa khẩu dinh Ai Lao sang và vùng Trấn Ninh, Quỳ Hợp (Thanh Nghệ) vào. Thông qua việc trao đổi buôn bán giữa các vùng miền trong nước và quốc tế, chợ Phiên Cam Lộ đã trở thành trung tâm buôn bán tấp nập trên bến dưới thuyền với nhiều cửa hiệu sầm uất. Luồng thương nghiệp mạnh mẽ này đã tạo điều kiện để hình thành “con đường muối”, “con đường hương liệu” (trâu, voi, trầm hương, các đặc sản lâm thổ sản, nông sản...) và chính nó là tiền thân của con đường 9 sau này.

Gọi là chợ Phiên vì chợ nhóm họp theo phiên/kỳ. Cứ mỗi tháng họp 6 phiên vào các ngày 3, 8, 13, 18, 23, 28 (âm lịch) cùng với cách thức trao đổi trong một không gian có cả chợ lẫn đình đã làm cho chợ Phiên không chỉ thuần túy là một thị trường buôn bán, mà còn là một không gian hoạt động văn hóa.

Khu vực chợ Phiên và đình làng Cam Lộ trong cuộc kháng chiến chống Pháp là nơi từng diễn ra nhiều sự kiện lịch sử, đánh dấu những bước phát triển của phong trào cách mạng trên địa bàn huyện Cam Lộ.

Năm 1928 một phân nhánh “Hưng nghiệp hội xã” của tổ chức “Thanh niên Cách mạng đồng chí hội” được thành lập ở Cam Lộ do Hoàng Thị Ái (nữ đảng viên Cộng sản đầu tiên của Quảng Trị) phụ trách trực tiếp giao dịch với Lê Thế Hiếu. Phân hội này đặt cơ sở tại chợ Phiên, mở một quầy hàng bán tạp hoá để giao dịch và làm cơ sở tài chính, cơ sở liên lạc cho Tỉnh bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ở Quảng Trị.

Tháng 1/1937, trong phong trào đòi dân sinh dân chủ một cuộc biểu tình gồm 400 người dưới sự chỉ đạo của đồng chí Hồ Xuân Lưu (đảng viên Cộng sản) đã kéo nhau về chợ phiên trực tiếp gặp tri huyện Hoàng Dũ Châu để đưa yêu sách đòi giảm thuế, xoá nợ, đòi tự do đi lại, hội họp, ngôn luận ...

Ðầu năm 1938 tại cơ sở Ðồng Nguyên ở chợ Phiên, các đảng viên và quần chúng cách mạng đã tổ chức một cuộc hội thảo về các quyền tự do và bàn phương hướng tuyên truyền chính sách của Ðảng. Ngoài ra, tại khu đình làng và chợ Phiên suốt thời kỳ 1945, Huyện uỷ Cam Lộ đã tổ chức nhiều cuộc mít tinh, căng biểu ngữ, treo cờ Ðảng, diễn thuyết tuyên truyền và phát động quần chúng đấu tranh.